Navigacija je nauka i veština vođenja broda, aviona i drugih objekata s jedne na drugu tačku na Zemlji vodenim i vazdušnim putem, ili svemirske letelice kroz svemir. Osnovni zadaci navigacije su određivanje kursa, udaljenosti između dva mesta i odrešivanje pozicije broda (aviona, svemirskog broda) zbog provere stvarno prevaljenog puta. Sredstva i načini za rešavanje tih zadataka zavise od stepena razvoja nauke i tehnike, pa je razvoj navigacije usko povezan sa dostignućima astronomije, matematike, hidrografije i tehnike.

Stari vek

O razvoju navigacije u starom veku malo se zna. Najstariji način navigacije je plovidba danju u vidokrugu kopna. Od navigacionih pomoćnih sredstava upotrebljavao se jedino ručni dubinomer. Plovidbu noću i orijentaciju prema zvezdama oko 15. veka p.n.e. opisuje Homer u Odiseji.

Grci su prevaljeni (pređeni) put i udaljenost merili u stadijumima (oko 1/10 M); uz obalu su se orijentisali pomoću markantnih prirodnih i veštačkih objekata na kopnu (svetionici, hramovi), a na otvorenom moru po nebeskim telima i vetrovima. Redovnost monsun, a na indijskom okeanu navela je grčkog pomorca Hipala da pod vetrom plovi iz Arabije pravo u Indiju.

Grci su prevaljeni tj. pređeni put i udaljenost merili u stadijumima (oko 1/10 M); uz obalu su se orijentisali pomoću markantnih prirodnih i veštačkih objekata na kopnu (svetionici, hramovi), a na otvorenom moru po nebeskim telima i vetrovima. Redovnost monsun, a na indijskom okeanu navela je grčkog pomorca Hipala da pod vetrom plovi iz Arabije pravo u Indiju.

Srednji vek

Naučne metode navigacije u zapadnu Evropu preneli su Arapi, u čijim se školama u Španiji u 12. veku učila i primena astronomije u navigaciji. Drugom polovinom 12. veka konstruisan je astrolab i pomoćni instrument "nokturnal"

Ovim instrumentom se moglo odrediti zvezdano vreme i položaj Severnjače u odnosu na nebeski pol, a time i geografska širina na moru.
Šira primena brodskog kompasa i pomorske karte, napredak u brodogradnji u 14. veku, uneli su više sigurnosti i pouzdanosti u vođenju broda uz obalu, a uz upotrebu astrolaba i na otvorenom moru.
Najveštiji navigatori (piloti) u to vreme bili su pomorci italijanskih primorskih gradova, naročito Venecije i Đenove, a na severu pomorci Hanze. Venecijanci su upotrebljavali posebne tabele nazvane "martologio", slične tablicama za sabiranje kurseva, kojima su izračunavali približnu poziciju broda na otvorenom moru (sabranu poziciju) nakon jedrenja od poznate polazne pozicije. Prevaljeni put u pojedinim kursevima računali su pomoću peščanog sata i brzine broda, procenjene odoka.
Portugalija je početkom 15. veka postala centar razvoja navigacije. Tome je najviše doprineo Henrih Moreplovac koji je sistematizovao celokupno tadašnje znanje o navigaciji. Oko 1483. formirana je u Portugaliji posebna komisija za navigaciju, koja je sastavila tabelu deklinacija Sunca, podesnu za izračunavanje geografske širine pomoću visine Sunca u meridijanu, i poboljšala astrolab.


preuzeto: wikipedia.org